Niet de wet, maar de maatschappij verandert

In 2019 treedt de Omgevingswet in werking. De wet betreft een stelselwijziging van ‘alle’ wetgeving omtrent de fysieke leefomgeving. Inmiddels wordt de uitwerking van de wet via de vier algemene maatregelen van bestuur steeds duidelijker. Volgens velen verandert er veel met de komst van de Omgevingswet.

Wanneer we dit verhaal vertellen op één van de vele bijeenkomsten Omgevingswet voor gemeenten in Nederland worden er toch ook nog vaak opmerkingen gemaakt als: “ zoveel verandert er toch niet,”  “ we werken toch al integraal,” “het is weer ‘ oude wijn in nieuwe zakken’ ”, “ we doen toch al aan burgerparticipatie,”  “ je kan toch al op deze manier werken.” Het verhaal over de geest van de wet slaat nog niet altijd aan. Wat verandert er dan wél met de komst van de Omgevingswet?

Vertrouwen op de democratie?

Op het festival van de democratie welke afgelopen week in Breda door PakhuisB (naar voorbeeld van pakhuis De Zwijger) werd georganiseerd werd geëxperimenteerd met nieuwe vormen van democratie. Rechtstreekse inhoudelijk inbreng van bewoners/ondernemers in de commissievergadering. Niet alleen simpel inspreken maar rechtstreeks in discussie over belangrijke onderwerpen in een burgercomité vooraf en tijdens de vergadering. Natuurlijk was dit een experiment en zijn er nog vele haken en ogen aan deze vernieuwende manier van luisteren naar de samenleving. Het mooiste wat echter op deze avond werd ervaren door mij en andere aanwezigen was de rechtstreekse betrokkenheid van het stadsbestuur met burgerinitiatieven in de stad. Op deze avond werd veel vertrouwen uitgesproken naar burgerinitiatieven in de stad waarmee wederzijds vertrouwen die avond het uitgangspunt werd.

Veranderende rol van de overheid

Vanuit mijn achtergrond als sociaal geograaf vind ik het belangrijk te blijven constateren en te erkennen dat er een transitie in de maatschappij gaande is. Burgers en ondernemers hebben steeds meer kennis en organisatievermogen en willen rechtstreekse invloed op het besluitvormingsproces binnen de gemeente. Dus niet uitsluitend één keer in de vier jaar bij het kiezen van raadsleden. En ook niet meer via een ouderwetse inspraakavond of inloopmiddag maar veel meer als gelijkwaardige (samenwerkings-)partners in het proces. De rol van de overheid kan in een dergelijke situatie niet uitsluitend dicterend, sturend of toetsend zijn.  Burger- en marktinitiatieven vragen om vertrouwen en ruimte om te experimenteren en te groeien.  De overheid zal hiervoor soms bewust even op afstand moeten blijven en pas een rol moeten pakken als het initiatief hier zelf om vraagt. Per initiatief zal deze rol van de overheid verschillen. Van burgerparticipatie, naar regie op maatschappelijk proces tot overheidsparticipatie in een maatschappelijk initiatief. Deze rollen vragen om een ander instrumentarium voor de gemeentelijke overheid.

Integrale visie op de leefomgeving

De Omgevingswet biedt dit nieuwe instrumentarium. De invoering van de Omgevingswet moet dan ook niet worden gezien als de zoveelste wetswijziging of als ‘ oude wijn in nieuwe zakken’ . De Omgevingswet is juist een reactie op of juist logisch gevolg van de veranderende samenleving. De Omgevingswet is hard nodig om aan de nieuwe rol van de overheid een juiste invulling te kunnen geven.

Natuurlijk moeten in het kader van de vergunningverlening uiteindelijk heldere regels gesteld kunnen worden voor de uitwerking van plannen. Voor initiatiefnemers moet het juist vooraf duidelijk zijn waar men bij vergunningverlening tegen aan zal lopen. Maar deze regelgeving (lees: het omgevingsplan) moet naar mijn idee een logisch gevolg zijn van een heldere en integrale visie op de fysieke leefomgeving die samen met het maatschappelijk veld is opgesteld en dus ook rekening houdt met de sociale leefomgeving. De logische vertaling verloopt via de verplichte programma’s en sectorale beleidsnotities.

Als de Omgevingswet wordt uitgelegd als een logisch gevolg van een veranderende samenleving zal de vraag of deze wet nou alles anders maakt overbodig zijn. De maatschappij is en wordt anders. De Omgevingswet geeft de gemeentelijke overheid de juiste handvatten om hier vanuit de juiste rol mee om te gaan.

 

 

Gepubliceerd op sep 21, 2016 en geschreven door:
Ron Visscher

Ron Visscher

Partner & Manager Ruimtemeesters Advies

Blijf op de hoogte en schrijf je in voor de nieuwsbrief

Nieuwsbriefinschrijving