Veel gemeenten hebben de laatste tijd de voorkeur gegeven aan flexibiliteit in bestemmingsplannen. Aanleiding hiervoor was onder andere de crisis: projecten stagneerden, werden gewijzigd of gingen niet door. Flexibel bestemmen kan onder andere door globale of ruime bestemmingen op te leggen in het bestemmingsplan, daarnaast kunnen afwijkingsmogelijkheden of wijzigingsbevoegdheden worden opgenomen.
Ruim bestemmen wordt al vaak toegepast in de bestemming maatschappelijk, hierbij is het gebruikelijk om meerder functies toe te staan op gronden die bestemd zijn als ‘maatschappelijk’. In het voorbeeld van de maatschappelijke bestemming, kan gedacht worden aan een scale van functies, zoals voorzieningen op het gebied van welzijn en zorg, volksgezondheid, cultuur, religie, onderwijs, sport, verenigingsleven, opvoeding, kinderopvang, kinderboerderij, openbaar bestuur en andere openbare en sociale voorzieningen. Onderstaande twee voorbeelden wijzen uit dat gemeenten, door een ruime bestemming op te nemen in hun plannen, tegen de juridische grenzen aan kunnen lopen.
In haar uitspraak van 5 november 2014 (201403873/1/R6) heeft de Afdeling bestuursrecht van de Raad van State (hierna: de Afdeling) geoordeeld dat de raad het bestemmingsplan heeft onzorgvuldig heeft voorbereid. In deze zaak betoogden appellanten dat er zich ter plaatse van de gronden met bestemming ‘maatschappelijk’ ongewenste functies kunnen worden gerealiseerd. Het begrip ‘maatschappelijke voorzieningen’ is in het betreffende bestemmingsplan omschreven als ‘educatieve, sociaal-medische, sociaal-culturele en levensbeschouwelijke voorzieningen en voorzieningen ten behoeve van openbare dienstverlening, alsook ondergeschikte horeca ten dienste van deze voorzieningen’.
Maximale planologische invulling
De Afdeling overweegt dat de gemeenteraad haar onderzoek naar de ruimtelijke gevolgen heeft gebaseerd op de verwachting dat op de gronden met de bestemming ‘maatschappelijk’ een kerkgebouw zal worden gebouwd. De gevolgen van een andere invulling van deze locatie zijn niet door de raad in ogenschouw genomen. Oftewel de raad heeft niet onderzocht of bij de realisatie van een andere toegelaten functie een aanvaardbaar woon- en leefklimaat ter plaatste van de omliggende woningen is gewaarborgd. In dit geval had de raad bij de voorbereiding van het bestemmingsplan niet alleen uit mogen gaan van de geplande invulling van het maatschappelijke bestemming, maar had ze de maximale planologische invulling moeten onderzoeken.
Deze uitspraak is op het eerste gezicht niet erg verwonderlijk, maar hij roept bij mij wel een vraag op. Ik vraag me namelijk af of andere gemeenten bij de motivering van hun bestemmingsplannen wel altijd de maximale planologische invulling van de bestemming als uitgangspunt hanteren? Oftewel, wordt deze veel toegepaste methodiek in een bestemming als ‘maatschappelijk’ of ‘gemengd’ of ‘centrum’ in andere gevallen wel voldoende gemotiveerd?
Onvoldoende onderzoek
Een andere uitspraak van de Afdeling (201211516/1/R3) is vergelijkbaar. Appellanten voeren aan dat het verrichte akoestisch onderzoek naar de te verwachten geluidhinder op een aantal punten ondeugdelijk is, onder meer omdat geen rekening is gehouden met het scala aan activiteiten die het plan mogelijk maakt. Hierin acht de Afdeling de keuze van de raad om enige flexibiliteit te betrachten door ook andere verenigingsactiviteiten toe te staan dan de genoemde, op zichzelf beschouwd niet onredelijk. Daarbij merkt de afdeling wel op dat deze keuze met zich mee brengt dat de ruimtelijke gevolgen van de verschillende mogelijke activiteiten op deze locatie afdoende dienen te worden afgewogen. Aangezien het plan meer activiteiten mogelijk maakt dan waarvan in het verrichtte akoestisch onderzoek is uitgegaan, is de beoordeling van de te verwachten geluidhinder op dit punt onzorgvuldig. Ook hier had de gemeente dus uit moeten gaan van de maximale planologische mogelijkheden bij de motivatie van haar bestemmingsplan.
Risico
In deze beide gevallen had de gemeente dus moeten onderzoeken wat de gevolgen zouden zijn van mogelijke andere invullingen van de locatie of had ze moeten kiezen voor een minder ruime bestemming. Blijf bij het opstellen van je bestemmingsplan, ook wanneer je methodiek vaker wordt toepast, dus alert! Flexibel bestemmen; het lijkt toekomstbestendig, maar niet zonder risico!
Hulp of advies nodig? Onze experts zijn er om te helpen!
Bekijk hiervoor onze expertise Omgevingsrecht of neem contact op.
