Gezond eten van lokale producten is nog nooit zo belangrijk geweest als in deze tijden. Dat de supermarkten vol liggen met groente en fruit is voor een groot deel te danken aan buitenlandse arbeidskrachten. In verschillende media worden de laatste weken echter zorgen geuit over de gezondheid van arbeidsmigranten in coronatijden. Zowel arbeiders als vakbonden melden misstanden.
Wat is er aan de hand? Arbeidsmigranten worden niet alleen dicht op elkaar vervoerd in kleine busjes. Ze moeten ook vaak doorwerken met milde klachten. Anderhalve meter afstand houden tijdens het werk op het land of in de kassen is vaak geen optie. Huisvesting wordt vaak stopgezet als er geen werk meer is of als de werknemer ziek is. Daarnaast zorgt de huisvesting van de arbeidsmigranten voor mogelijke risico’s op besmetting, omdat woonruimtes worden gedeeld met zeer veel mensen en er nauwelijks quarantainemogelijkheden zijn.
Daarbij rijst de vraag of de anderhalvemetermaatschappij voor medewerkers in deze vitale sector uitvoerbaar is. Het is immers voor onze gezondheid essentieel dat deze groep gezond is én aan het werk blijft. Wat zegt de huidige wet- en regelgeving over het huisvesten van arbeidsmigranten in relatie tot de anderhalvemetersamenleving, en kan de Omgevingswet uitkomst bieden?
Huidige regelgeving
Belangrijke regels voor de huisvesting van arbeidsmigranten staan in het Besluit Omgevingsrecht, het Bouwbesluit van 2012, het bestemmingplan en vaak ook in lokale verordeningen en richtlijnen. Hierin wordt vaak onderscheid gemaakt tussen gebouwen voor permanente bewoning en gebouwen voor logies. Maar voor de huisvesting van arbeidsmigranten is dit onderscheid niet altijd van toepassing. Hierdoor is er behoefte ontstaan aan een duidelijk kader. Daartoe is de Stichting Normering Flexwonen (SNF) in 2012 opgericht. Deze heeft normen voor goede huisvesting opgesteld, en zorgt hierbij voor een systeem voor handhaving van die normen.
De SNF-norm stelt dat dat bewoners minimaal 10m2-12m2 gebruiksoppervlak wonen per persoon moeten hebben, inclusief 2,7 tot 3,5 m2 slaapvertrek per persoon. Daarnaast is er minimaal één toilet en één douche per acht personen. Dat betekent dat er, mits er een extra douche en toilet zijn geïnstalleerd, in een gemiddeld rijtjeshuis tot wel tien arbeiders kunnen wonen! Daarnaast zijn er eisen met betrekking tot hygiëne, ventilatie en onderhoud. In de normering van de SNF staat dat hygiëne in en om de woonlocatie geen gevaar voor de volksgezondheid mag veroorzaken. Daarnaast moet er deugdelijke en aantoonbaar onderhouden mechanische of natuurlijke ventilatie zijn, in combinatie met voldoende beluchting. Van schimmelvorming in de badkamers, keukens en andere ruimtes mag geen sprake zijn. Al deze zaken worden regelmatig gecontroleerd door een inspecteur van de SNF. Onduidelijk is echter naar welke aspecten precies wordt gekeken en hoe wordt bepaald wat ‘deugdelijk en ‘voldoende’ hierin betekent.
Het is onduidelijk hoe deze regels de risico’s op infectieziekten zoals Covid-19 beïnvloeden. Maar het is geen hogere wiskunde dat de anderhalvemetersamenleving in relatie tot de huisvesting van arbeidsmigranten zeer lastig te realiseren is. Met tien bewoners op 100 tot 120 m2 is het immers ondoenlijk om anderhalve meter afstand te houden, zeker in de slaapvertrekken. Daarnaast geeft het delen van sanitaire voorzieningen met een grote groep ook de nodige risico’s, al is hier wellicht verbetering te halen met betrekking tot voorlichting over gedragsaanpassing.
Kan de Omgevingswet uitkomst bieden?
De Omgevingswet zou eigenlijk ingaan op 1 januari 2021, maar is uitgesteld tot nader order. Het is toch interessant om te kijken hoe de regelgeving voor de huisvesting voor arbeidsmigranten er uit komt te zien, omdat we mogelijk nog langer aan de anderhalvemetersamenleving vastzitten. Allereerst is het belangrijk dat het Bouwbesluit in één van de vier AmvB’s van de Omgevingswet terecht komt: het Besluit Bouwwerken Leefomgeving (BBL). Dit besluit bevat daarnaast regels die afkomstig zijn uit de Woningwet en de daarmee samenhangende ministeriële regeling, zoals regels over veiligheid, gezondheid, duurzaamheid en bruikbaarheid bij het (ver)bouwen van een bouwwerk. Bij gebruik van een bouwwerk bevat het BBL alleen regels over brandveiligheid en duurzaamheid.
De meeste regelgeving zal beleidsneutraal worden overgezet en naar verwachting blijven de eerdergenoemde regels en normeringen grotendeels gelijkwaardig na invoering van de Omgevingswet. Het staat gemeenten echter vrij om hiernaast regels over andere aspecten van het gebruik van bouwwerken te stellen. Dit kan bijvoorbeeld het maximale aantal personen zijn dat vanuit gezondheidsoogpunt tegelijk in een woning mag verblijven om zo overbewoning te voorkomen. Interessant is dat planologie en de bouwregelgeving steeds meer vervlochten raken. Hierdoor hebben gemeenten meer keuzevrijheid om lokaal maatwerk te bieden voor het borgen van een gezonde en hygiënische leefomgeving in zowel de omgevingsvisie en het Omgevingsplan, ook voor de huisvesting van arbeidsmigranten.
In hoeverre de SNF-normering hier een plek in gaat krijgen is vooralsnog onduidelijk, omdat regels per gemeente kunnen verschillen. Er is bovendien nog geen antwoord mogelijk op de vraag hoeveel m2 per bewoner voldoende is om gezondheid te borgen.
Het is aan te bevelen dat gemeenten met het uitstel van de Omgevingswet beleid of regels gaan ontwikkelen zodat er meer rekening gehouden gaat worden met gezonde en veilige omstandigheden voor arbeidsmigranten. Op korte termijn kan er apart beleid ontwikkeld worden dat hier rekening mee houdt, zoals ook de gemeente Asten heeft gedaan. Daarnaast kan een gemeente ook naar de wat langere termijn kijken. Zo kunnen ambities voor gezonde en veilige omstandigheden voor arbeidsmigranten in de Omgevingsvisie worden vastgesteld, waarna er een doorvertaling naar het Omgevingsplan kan plaatsvinden.
Want als er iets is dat de coronacrisis ons duidelijk maakt, is het dat aandacht voor gezondheid essentieel is voor het voortbestaan voor onze economie en daarmee de hele samenleving.
Hulp of advies nodig? Onze experts zijn er om te helpen! Neem contact met ons op.
Lees meer over dit onderwerp op onze pagina Arbeidsmigranten of onze expertise Handhaving, Openbare Orde en Veiligheid.
