Ondertussen bij de buren: verlinting en ruimtebeslag in Vlaanderen

Ruimtemeesters werkt vanuit een frisse blik op de leefomgeving. Juist ook de komst van de Omgevingswet vraagt om het verlaten van bestaande denkpatronen. In Nederland doen wij het al jaren hetzelfde. Maar is dat wel zo vanzelfsprekend?

Hoewel Europa overkoepelende wetten en beleid voorschrijft gaan Europese landen vaak heel anders om met de inrichting en beheer van de fysieke leefomgeving. Wat kunnen we leren van onze Europese buurlanden?

Vanuit nu nemen onze Ruimtemeesters regelmatig een kijkje over de grens……..

Problematiek in Vlaamse ruimtelijke ordening

De Vlaamse woondroom: een vrijstaand huis met een eigen tuin ‘op den buiten’, ofwel ver van de stad. De dagelijkse files waar de Vlamingen in komen te staan? Dat hebben ze ervoor over.

In Vlaanderen wordt 33 procent van de ruimte ingenomen door woningen, industrie en wegen. Hierdoor kent Vlaanderen de grootste bebouwde oppervlakte van Europa. Dat is twee keer zoveel als in Nederland. In Nederland is ‘slechts’ 14 procent van het totale oppervlakte bebouwd. Daarnaast wordt dagelijks nog 6 hectare aan open ruimte ingenomen. Het Vlaamse land verdwijnt onder beton en baksteen. Wanneer er niets veranderd is in 2050 41,5% van het Vlaamse grondgebied bebouwd.

“Hoe de paus Vlaanderen verkavelde.”

Het grondgebied van Vlaanderen is gefragmenteerd. Het Vlaamse landschap wordt getekend door versnippering en verlinting. Verkavelingen rijgen zich aaneen over lange straten in het buitengebied. De open ruimte wordt ingenomen en het zicht op het landschap afgesneden.

Waar vindt de tendens van bouwen ‘op den buiten zijn’ oorsprong? Vlak na de Tweede Wereldoorlog werd het eigen woningbezit flink gestimuleerd, door de Wet Taeye van christendemocraat Alfred De Taeye. Deze wet voorzag subsidies voor gezinnen om een eigen huis te bouwen en bezitten en de wet moedigde Vlamingen aan om buiten de verderfelijke stad te gaan wonen, waar het socialisme een steeds grotere invloed kreeg. De Vlamingen werden in de dorpen gehouden. Deze ontwikkelingen hebben mede de Vlaamse woondroom gecreëerd, nog steeds is voor de doorsnee Vlaming een vrijstaande woning in het buitengebied en in eigen bezit het ideaalbeeld. Hierdoor woont nu slechts 30 procent van de Vlamingen in stedelijk gebied. Terwijl dit wereldwijd meer dan de helft is. Je kan dus zeggen dat de Vlaamse overheid de veroorzaker is van het gefragmenteerde landschap, waar ze nu weer op terugkomen. 

Betonstop

De betonstop die de Vlaamse overheid heeft aangekondigd moet een eind maken aan het innemen van open ruimte. De betonstop houdt in dat tegen het jaar 2040 geen extra ruimte meer mag worden aangesneden voor huizen, industrie en wegen, zonder dat deze nieuw ingenomen ruimte gecompenseerd wordt. Op een andere plek in Vlaanderen moet minstens evenveel ruimte weer aan de natuur teruggegeven worden. Inbreiding in plaats van uitbreiding is de nieuwe strategie en het liefst aan goed bereikbare plaatsen, maar dit gaat niet zonder slag of stoot.

Door de betonstop zullen bouwgronden die slecht gelegen zijn vanaf 2040 een nieuwe bestemming krijgen. Bouwgronden worden dan bijvoorbeeld herbestemd tot landbouw- of natuurgebieden. Omdat de waarde van de voormalige bouwgronden hierdoor kan afnemen moeten er schadevergoedingen worden betaald aan de gedupeerde eigenaars en dit kan in de kosten oplopen.

Echter toont een onderzoek in opdracht van de Vlaamse minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege, aan dat wanneer de komende twintig jaar niets veranderd in de ruimtelijke ordening, dit juist duurder is dan de ingrepen door de betonstop. Vlaams Bouwmeester Leo van Broeck stelt dat dit te verklaren is doordat Vlaanderen Europees recordhouder is in het aantal uren file per werknemer en het aantal kilometers weg per woning. Onder die wegen ligt dan weer het recordaantal kilometers infrastructuur: waterleidingen, riolering, gas, elektriciteit, kabeltelevisie. Dit kost geld. De files, hoge energiekosten, het gebrek aan groen en de hoge kosten voor de uitgestrekte aanleg en het onderhoud van wegen en nutsleidingen wegen niet op tegen de kosten om het ruimtebeslag onder controle te brengen. 

Vlaamse mindset

Wat minstens zo belangrijk is als het kostenplaatje is een verandering in de mindset van Vlamingen. Het bouwen van een grote vrijstaande nieuwe woning op een kavel in het buitengebied is niet meer van deze tijd. Maar het is nog een hele opgave om de mensen te overtuigen hun woondroom op te geven. Vlamingen willen minder files, minder CO2-uitstoot en meer open ruimte, maar hun eigen woondroom werkt dit alleen maar tegen. Er moet meer bewustwording gecreëerd worden over de gevolgen van de inname van de open ruimte. Zo zorgt het aaneengeregen verkavelen voor hoge kosten in de aanleg en het onderhoud van nutsvoorzieningen. Veel Vlamingen wonen op grote afstand van werk en voorzieningen waardoor vaak met de auto wordt gereisd wat files en de uitstoot van CO2 tot gevolg heeft. Daarnaast zorgt de verharding voor meer overstromingsgevoelige gebieden, wat met de tendens van de klimaatverandering en meer hevige regenbuien alleen maar groter wordt. Allemaal niet erg duurzaam dus. In dorpen en stedelijke gebieden is nog ruimte genoeg voor verdichting en kernversterking. Met de betonstop is een goede en belangrijke stap gezet richting een einde aan de verdere ruimtelijke verrommeling in Vlaanderen. Hopelijk staat binnenkort de voltallige Vlaamse bevolking achter de betonstop en maakt de Vlaamse woondroom een transformatie door.


  1. De Vries, M. (2017) Vlaamse ‘betonstop’ ligt als baksteen op de maag. Trouw. Geraadpleegd via https://www.trouw.nl/samenleving/vlaamse-betonstop-ligt-als-baksteen-op-de-maag~a639ec2e/
  2. Piryns, P. & van Humbeeck, H. (2017) Leo van Broeck: ‘Nu nog vrijstaand bouwen is crimineel’. Knack.be. Geraadpleegd via https://www.vlaamsbouwmeester.be/nl/nieuws-opinie/nu-nog-vrijstaand-bouwen-crimineel
  3. Vervaeke, L. (2017) Een Vlaming is bereid om in de file te staan in ruil voor een vrijstaand huis met eigen tuin. De Volkskrant. Geraadpleegd via https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/-een-vlaming-is-bereid-om-in-de-file-te-staan-in-ruil-voor-een-vrijstaand-huis-met-een-eigen-tuin-~b9fc0ba6/

 

Gepubliceerd op okt 18, 2018 en geschreven door:
Koen van Polanen

Koen van Polanen

Directeur / Juridisch Adviseur

Blijf op de hoogte en schrijf je in voor de nieuwsbrief

Nieuwsbriefinschrijving