Uit een uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: de Afdeling) van 31 maart 2021 volgt dat het gemeentelijk Damoclesbeleid vaak te streng is (ECLI:NL:RVS:2021:668). Beleidsregels moeten ruimte bieden om bij een (eerste) overtreding van artikel 13b van de Opium te volstaan met een minder zware maatregel dan sluiting van de woning. In deze blog bespreek ik wat de wet Damocles inhoudt en wat deze uitspraak betekent voor het beleid van gemeenten.
Wet Damocles
Artikel 13b van de Opiumwet; ook wel Wet Damocles genoemd, geeft burgemeesters de bevoegdheid om woningen of lokalen te sluiten in geval soft- of harddrugs afgeleverd of verstrekt worden of daartoe aanwezig zijn. Deze bevoegdheid is discretionair, wat inhoudt dat de burgemeester er gebruik van kan maken. Veel gemeenten hebben ervoor gekozen om voor de toepassing van artikel 13b Opiumwet beleidsregels vast te stellen.
Bestuursrechtelijk handhaven artikel 13b Opiumwet
Het sluiten van woningen op grond van artikel 13b Opiumwet is een last onder bestuursdwang. Dit is een herstelsanctie en heeft tot doel om een overtreding te stoppen, geheel of gedeeltelijk ongedaan te maken of herhaling ervan te voorkomen. Het ziet toe op het herstellen van de situatie van vóór de overtreding en is niet gericht op bestraffing of leedtoevoeging. In een andere blog leest u meer over de sluitingsbevoegdheid in de Opiumwet.
Het sluiten van woningen is een zeer verregaande maatregel, die inbreuk maakt op de persoonlijke levenssfeer en op het huisrecht van bewoners. De Afdeling kwam in 2013 tot de conclusie dat het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer (art. 8 EVRM) echter niet prevaleerde boven het sluiten van de woning vanwege een plantage (ECLI:NL:RVS:2013:2362).
Voor het toepassen van deze maatregel dient de burgemeester echter wel alle relevante belangen af te wegen en moet er voldaan worden aan de eisen van subsidiariteit en proportionaliteit. Het besluit moet evenredig en noodzakelijk zijn. De burgemeester dient aan de hand van de ernst en omvang van de overtreding te beoordelen in hoeverre sluiting van de woning noodzakelijk is ter bescherming van het woon- en leefklimaat en het herstel van de openbare orde.
De uitspraak
De Afdeling oordeelde in haar uitspraak van 31 maart 2021 dat een beleidsregel voor de toepassing van artikel 13b Opiumwet onredelijk is als er niet wordt voorzien in een eerste waarschuwingsmogelijkheid indien er sprake is van handel in softdrugs vanuit een woning. Uit de stukken bij totstandkoming van artikel 13b van de Opiumwet blijkt namelijk dat in algemene zin geldt dat een burgemeester bij een eerste overtreding niet mag overgaan tot sluiting van de woning, maar moet volstaan met een bestuurlijke waarschuwing of soortgelijke maatregel.
Wat betekent dit voor het gemeentelijk Damoclesbeleid?
Gemeenten dienen hun beleid na te lopen en, indien niet wordt voorzien in een (eerste) waarschuwingsmogelijkheid, het beleid daarop aan te passen. Het sluiten van woningen blijft een uiterst zwaar middel waar terughoudend mee om gegaan dient te worden, zo blijkt ook uit deze uitspraak. Bovendien moet met het sluiten van de woning ook het doel van de bestuursdwang worden beoogd; het herstellen van de situatie. Mijns inziens wordt aan dit argument in de uitvoeringspraktijk vaak voorbijgegaan en neigt het sluiten van de woningen meer een bestraffend karakter te hebben. Zonder afbreuk te doen aan het belang van het bestrijden van drugscriminaliteit en ondermijning, dienen gemeenten zich hier in zowel het beleid als in de individuele gevallen meer bewust van te zijn.
Heeft u hulp nodig bij het opstellen van Damoclesbeleid of heeft u andere handhavingsvraagstukken? Ruimtemeesters helpt u graag. Neem hiervoor direct contact op.
