De Omgevingswet geeft gemeenten mogelijkheden om in hun omgevingsbeleid rekening te houden met immaterieel erfgoed – voor zover dit verbonden is aan specifieke locaties.
Wat is immaterieel erfgoed?
UNESCO definieert immaterieel erfgoed als ‘festiviteiten, rituelen en sociale praktijken, spreken, zingen en vertellen, uitvoerende kunsten, traditioneel vakmanschap/ambachten en kennis en gebruiken rondom natuur en universum – en de instrumenten, objecten en culturele ruimtes die daarmee zijn verbonden – die door gemeenschappen, groepen en, in sommige gevallen, individuen worden beleefd als erfgoed en hen een gevoel van identiteit en continuïteit geven’.
Persoonlijk keek ik als kind altijd uit naar ‘de (Buitensluisse) Paardenmarkt’ in Numansdorp. Deze markt wordt al sinds 1712 georganiseerd. Vroeger draaide deze markt hoofdzakelijk om de verkoop van paarden met een recordaantal van 1250 paarden in 1920. Inmiddels zijn er beduidend minder paarden, maar wordt de markt en kermis nog altijd georganiseerd.
Immaterieel erfgoed is dus in tegenstelling tot materieel erfgoed (zoals gebouwen) een levende en dynamische vorm van erfgoed, die zich aanpast aan en mee verandert met de tijd. Het verbindt de gemeenschap die het beoefent en zich er mee identificeert.
Hoe verhoudt immaterieel erfgoed zich tot de Omgevingswet en het Omgevingsplan?
Nederland heeft in 2012 het UNESCO Verdrag inzake Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed ondertekend. Hiermee spraken we af dat beoefenaren van immaterieel erfgoed ondersteuning verdienen bij de borging van hun immaterieel erfgoed en dat overheden bijdragen aan een klimaat wat dit mogelijk maakt.
Daarnaast verplicht de Omgevingswet gemeenten bij het ontwikkelen van hun omgevingsplan rekening te houden met cultureel erfgoed voor zover dit aan de fysieke leefomgeving gerelateerd is.
Mogelijkheden voor borging in het Omgevingsplan
De gemeente kan bij de functieaanduidingen met de daarbij toegelaten activiteiten rekening houden met immaterieel erfgoed. In het geval van de Paardenmarkt kan dit bijvoorbeeld door de mogelijkheid te bieden om op een bepaalde locatie (tijdelijk) paarden te stallen en op een andere locatie een markt en kermis te organiseren.
Verder bestaat bijvoorbeeld de mogelijkheid om objecten aan te wijzen als gemeentelijk monumenten, cultuurlandschappen als landschappelijk waardevol aan te merken of biotopen voor onder andere molens in te stellen. Al deze maatregelen dragen (indirect) bij aan de borging van een klimaat waarin immaterieel erfgoed kan gedijen.
In de geest van de Omgevingswet en het verdrag van Faro is het uiteraard van belang dat deze maatregelen tot stand komen in samenspraak met de inwoners. Zij zijn uiteindelijk de dragers en ambassadeurs van het immaterieel erfgoed dat we met elkaar willen behouden.
Meer lezen?
Het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) bracht eind 2020 in samenwerking met onder andere de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) de brochure ‘Ruimte voor immaterieel erfgoed’ uit.
Heeft u vragen over erfgoed onder de Omgevingswet? Neem contact op of vraag het aan expert Niels Vollaard.
Mail of bel ons: welkom@ruimtemeesters.nl of 088 4002800.
