Actualiteiten Omgevingsrecht – Week 7 | 2023

Jurisprudentie Omgevingsrecht

Overtrederschap versus daderschap (ECLI:NL:RVS:2023:579)

Advocaat-Generaal Wattel heeft een advies gegeven aan de Afdeling over de verhouding tussen het overtrederschap uit de bestuursrechtspraak en het strafrechtelijke (functionele) daderschap. Naar aanleiding van twee voorliggende handhavingszaken is ten eerste de vraag ontstaan wie als overtreder kan worden aangemerkt, ingevolge artikel 5:1 Awb. Ten tweede rijst de vraag wanneer een uitvoeringshandeling kan worden toegerekend, mede gezien het strafrechtelijke functioneel daderbegrip. Kan de invulling van deze begrippen tot gerechtvaardigde verschillende uitkomsten leiden of dient sprake te zijn van rechtseenheid?

Volgens Wattel zit er verschil tussen de rechtspraak van de Afdeling en de strafrechtspraak. Dit geldt voor zowel de criteria voor daderschap, als voor de bewijslastverdeling.
In het bestuursrecht wordt degene die feitelijk een wettelijk voorschrift schendt, aangemerkt als overtreder. In sommige gevallen kan een ander als overtreder worden aangemerkt. Namelijk wanneer diegene voor de overtreding verantwoordelijk kan worden gehouden, en de overtreding aan hem kan worden toegerekend. Dit is een vaag criterium. Daarnaast geldt dat een aangeschrevene verondersteld wordt dader te zijn. Diegene zal dan moeten bewijzen dat hij aan zijn zorgplicht heeft voldaan. Dit betekent dat de bewijslast bij de vermoedelijke dader ligt. Hiervoor bestaat echter geen wettelijke basis bestaan,aldus Wattel. Bovendien is de wetgever uitgegaan van één uniform overtredersbegrip voor zowel herstelsancties als bestraffende sancties.

Het functioneel daderschap uit het strafrecht houdt in dat een gedraging kan worden toegerekend op grond van beschikkingsmacht over het gedrag van een ander én de aanvaarding hiervan. Deze criteria komen voort uit het IJzerdraad- en Drijfmestarrest van de Hoge Raad. De beschikkingsmacht ziet op handelen in strijd met de wet. Bij aanvaarding dient sprake te zijn van bewustzijn en acceptatie van het verboden gedrag en niet ingrijpen. Wanneer de gedraging kan worden toegerekend, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Bij rechtspersonen is dit het geval wanneer het gedrag is verricht in de sfeer van de rechtspersoon.

Het strafrechtelijke daderschap is echter niet toegesneden op de bestuursrechtelijke herstelsancties, want deze zien immers op het ongedaan maken van een onrechtmatige situatie. Het strafrecht beoogt louter leedtoevoeging. De toepassing van een uniform daderschapsbegrip kan bij herstelsancties voor onwenselijke situaties zorgen. Advocaat-Generaal Wattel meent echter dat het niet de rechter is die dit moet oplossen, maar de wetgever. Aangezien de wetgever uitgaat van uniformiteit, zal de bestuursrechter dus moeten aansluiten bij het strafrechtelijk functioneel daderschapsbegrip.

Nu is het wachten op de eerste uitspraken van de Afdeling waarin we gaan zien of en zo ja hoe de Afdeling deze conclusie gaat overnemen.

Op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen en actualiteiten in het omgevingsrecht? Ruimtemeesters houdt wekelijks de laatste jurisprudentie bij. Volg ons op LinkedIn of schrijf je in voor onze maandelijkse nieuwsbrief om niets te missen!
Hulp of advies nodig? Onze experts zijn er om te helpen! Neem contact met ons op. 

Klaar voor een nieuwe uitdaging? Bekijk de openstaande juridische vacatures:

Ondernemende Jurist
Senior Jurist Omgevingsrecht
Medior Jurist Omgevingsrecht
Medior Jurist Handhaving
Junior Jurist
Juridisch Adviseur Omgevingsrecht

Gepubliceerd op feb 22, 2023 en geschreven door:
Koen van Polanen

Koen van Polanen

Directeur / Juridisch Adviseur

Blijf op de hoogte en schrijf je in voor de nieuwsbrief

Nieuwsbriefinschrijving