Bron: Platform31
Verslag van de G40-leerkring, 1 november 2018.
Wat is DSO?
Het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) is per 2021 dé informatiemotor achter de Omgevingswet. Een motor die pas goed werkt als landelijke en lokale radertjes soepel in elkaar vallen. In de G40-leerkring Omgevingswet geven het Rijk en de VNG een kijkje onder de motorkap en delen sleutelende gemeentes elkaars vorderingen.
Eén Omgevingsloket
Iedereen die van doen heeft met de fysieke leefomgeving, kan vanaf de inwerkingtreding van de Omgevingswet gebruik maken van hetzelfde digitale loket. Dit Omgevingsloket is de ‘voorkant’ van het nieuwe digitale stelsel en vervangt ruimtelijkeplannen.nl, Omgevingsloket online en Activiteitenbesluit Internet Module (AIM). Het bestaat uit drie onderdelen:
- De viewer Regels en Kaart, waar burgers en bedrijven zich kunnen oriënteren op wat waar geldt;
- De vergunningencheck, met eenvoudige vragenbomen die helpen te bepalen of het aanvragen van een vergunning nodig is;
- Het loket om vergunningaanvragen en meldingen in te dienen, eveneens via vragenbomen.
Het DSO ondersteunt hiermee drie ketens: die van plan tot publicatie, van idee tot afhandeling en van vraag naar informatie. Elke keten is in de praktijk een aaneenschakeling van lokale applicaties en landelijke voorzieningen. Vandaar dat het Rijk bij de opbouw van het DSO nauw samenwerkt met de koepelorganisaties van de provincies, gemeenten en waterschappen.
Dolfijnen en duikboten
Het is de zwemwijze van de dolfijn die voor procesmatige inspiratie zorgt. In tegenstelling tot een duikboot, die zich onder water schuilhoudt tot op de plaats van bestemming, laat een dolfijn zich onderweg veelvuldig bóven de waterspiegel zien. “Niemand weet precies waar het heen gaat”, vertelt Joyce de Jong. Ze is productmanager bij het deelprogramma DSO-Landelijke Voorziening en één van de ruim 150 mensen die aan het ontwerp en de ontwikkeling van het DSO werkt. “Daarom werken we stapsgewijs en komen we regelmatig ‘boven water’ om tussenproducten voor te leggen.” Zoals op de kwartaaldemonstraties die vanuit het Programma Aan de Slag met de Omgevingswet worden georganiseerd, maar dus ook tijdens de G40-leerkring voor programmamanagers die zich voorbereiden op de Omgevingswet.
Naar vragenbomen die hout snijden
‘Mag ik deze boom kappen? Of heb ik een vergunning nodig?” In het nieuwe Omgevingsloket krijgt de Hagenees die zijn voortuin onder handen wil nemen, via de vergunningencheck helderheid, weet De Jong. Ze licht de ‘praktijkproef Vragenbomen’ in de gemeente Den Haag toe, waar deze casus over ‘het vellen van houtopstanden’ centraal staat.
Eenmaal achter zijn laptop, wordt de initiatiefnemer allereerst gevraagd de locatie van de bewuste boom aan te geven in een viewer. Nadat hij de juiste activiteit (‘bomen kappen of snoeien’) heeft geselecteerd, beantwoord hij de vragen die de gemeente heeft klaargezet, bijvoorbeeld over de diameter of lengte van de boom en de precieze ingreep. Ook de provincie Zuid-Holland kan relevante regelgeving hebben en vragen stellen, zoals over de groenstructuur waarin de boom staat. Na het invullen van de vragenboom volgt de conclusie en kan de inwoner aan de slag met vergunningvrij kappen, dan wel met het aanvragen van een vergunning.
Toepasbare regels
Een vragenboom als die hierboven is een voorbeeld van een toepasbare regel. Dat zijn juridische regels, omgezet in ‘gewonemensentaal’. De Jong deelt een aantal lessen over het werken met toepasbare regels, afkomstig uit de Haagse Praktijkproef. Bijvoorbeeld over het belang van het kunnen benoemen van de essentie van regels om tot een heldere vraagstelling te komen. Dat het samenstellen van regels van meerdere bevoegde gezagen in één vragenboom best goed werkt. En hoe leerzaam het is om te werken met échte content.
Wat staat gemeentes te doen?
Ko Mies en Marjolein Bryant (beide VNG) gaan in hun presentaties in op wat gemeenten nu te doen staat. In elk geval niet wachten tot 2021, luidt hun oproep. Hoewel het Omgevingsloket dan pas echt de lucht ingaat, staat de oplevering al medio 2019 gepland en oefent een kleine groep gebruikers nu al met een betaversie. In 2019 en 2020 kunnen gemeentes dus bezig met hun lokale applicaties. Bryant: “Dat vraagt om de juiste software en expertise, maar ook het gereed maken van de content. Het is niet verplicht om in 2021 al volledig met toepasbare regels te werken, maar niets doen heeft consequenties voor het niveau van dienstverlening.” De VNG stimuleert de samenwerking tussen gemeentes bij het ontwikkelen van content en expertise en de aanschaf van software. Momenteel wordt nagedacht over in welke mate en op welk terrein collectiviteit wenselijk en van meerwaarde is.
Den Bosch: naar klare (digi)taal
De gemeente Den Bosch laat in een inspiratiepitch zien hoe ze met de pilot ‘Omgevingsplan in klare (digi)taal’ op het DSO aan het voorsorteren zijn. Programmamanager Omgevingswet Fred van den Bosch legt uit hoe de regels uit het omgevingsplan zijn vertaald naar toepasbare regels en vervolgens naar een vragenboom die kan worden ingepast in het Omgevingsloket. Het belangrijkste inzicht, volgens Van den Bosch? Dat een effectieve vragenboom twee zaken vereist:
- Gegevens op orde: wanneer registraties op orde zijn, kan de vragenboom korter en daardoor sneller. De vraag ‘Is dit een beschermde boom?’ wordt overbodig als de beschermde bomen in de viewer geregistreerd staan.
- Beleid op orde: vereenvoudig het beleid en maakt het zo gebiedsgericht mogelijk. Van den Bosch: “Ongeveer 80% van het beleid geldt voor 20% van de locaties. Door dat beleid gebiedsgericht te maken, voorkom je dat bij de overige 80% van de locaties een onnodige afweging hoeft te worden gemaakt.”
De vertaalslag naar toepasbare regels en vragenbomen levert volgens de gemeente Den Bosch ook zinvolle feedback op voor het beleid zelf. Tijdens een intervisieronde in de leerkringbijeenkomst bevestigen andere gemeentes dat. Ze voegen er de waarde van gemengde projectteams aan toe: professionals als juristen, beleidsmedewerkers, vergunningverleners en communicatiemedewerkers blijken samen het best in staat om de vertaalslag naar klare (digi)taal te maken, die de praktijk verstaat. Aan een soepel draaiende informatiemotor heb je namelijk niets als de gebruikers afhaken. Of in de woorden van Marjolein Bryant: “een onbegrijpelijke of veel te lange vragenboom leidt niet tot een betere dienstverlening, maar tot een toename van de illegale bomenkap op zondagochtend.”
Hulp of advies nodig? Ruimtemeesters heeft experts in huis om u te helpen bij de Omgevingswet. Neem direct contact op om de mogelijkheden te bespreken!
