De Inwerkingtreding Omgevingswet: al bijna 10 jaar in de marge…

Het is inmiddels alweer zo’n 10 jaar geleden dat bekend werd dat het ruimtelijke domein qua regelgeving grondig op de schop zou gaan. In februari 2013 werd ons het voorontwerp van de nieuwe Omgevingswet voorgelegd en inmiddels is het wachten op de inwerkingtreding van de wet. Het beoogde resultaat: één wet die alle wetten op het gebied van de fysieke leefomgeving vereenvoudigt en bundelt. Met als motto: ‘ruimte voor ontwikkeling, waarborgen voor kwaliteit’. Een enorme opgave waar we, om dit uiteindelijk voor elkaar te krijgen, inmiddels al een hele tijd mee bezig zijn. Helaas… we zijn er nog steeds niet. De wet is na al die jaren nog steeds niet in werking getreden en we hebben al meerdere malen een uitstel van de uiteindelijke datum van inwerkingtreding gezien, inmiddels naar 1 juli 2022.

We hebben dus weer even wat lucht gekregen. Laten we deze extra tijd aangrijpen om eens met de blik vanuit een adviesbureau binnen het ruimtelijke domein met de tijdmachine terug te gaan en te kijken wat er allemaal op ons pad is komen tijdens deze lange zit in de wachtkamer van de Omgevingswet.

Terug in de tijd: de eerste vragen rond de nieuwe Omgevingswet

De eerste reacties van gemeenten waar we actief waren klonken wat mat, men was wat murw: “Alweer een wet!”. “Wat moeten we ermee?”. Als adviesbureau zagen wij er wel gelijk een kans in. De Omgevingswet zou het hele ruimtelijke domein gaan veranderen en daar waren wij juist specialist in. Er werd gevraagd om een vernieuwende manier van denken, iets waarin we ons als adviesbureau juist in kunnen onderscheiden. We zijn ons dus gaan verdiepen in de uitgangspunten van de wet. Met onze opgedane kennis van de nieuwe wet zijn we vrijblijvend het land ingegaan met roadshows om aandacht te vragen voor de Omgevingswet en gaven uitleg van de basis. We zagen het belang van het samen leren op dit punt. Veel zaken waren nog niet uitgekristalliseerd en het ontbrak toen nog wel aan nodige concreetheid. De geest van de wet spoorde ons aan om het contact met de gemeente hierover te blijven zoeken. Er kwamen steeds meer vragen vanuit het veld en we werden hiervoor op gesprek gevraagd: “Hoe zit dat nu met de omgevingsvisie en het omgevingsplan?” Onze adviestak Omgevingswet werd hiermee geboren. De Omgevingswet werd onderdeel van ons dagelijkse werkpakket. Tegenwoordig leveren we inhoudelijke expertise op de kerninstrumenten van de Omgevingswet, leveren we kwartiermakers en programmamanagers Omgevingswet.

Wat hebben we tot nu toe gezien?

We zien al lange tijd dat er sprake is van een extreem hoge werkdruk. Al jarenlang is het aanpoten bij de diverse afdelingen bij gemeenten, vooral binnen het ruimtelijk domein. We kunnen wel stellen dat de werkdruk niet is afgenomen door de jaren heen, de economie is namelijk weer flink aangetrokken en zelfs COVID-19 lijkt hierop geen invloed te hebben. Ook de formaties bij gemeenten lijken nog steeds te kampen met de naweeën van de economische crisis van 2008. Wat moest er destijds ingekrompen worden, zeg! Veel specialisten hebben de vakgebieden binnen het fysieke domein tijdens en in de nasleep van de crisis verlaten. Er zijn momenteel domweg te weinig (goed opgeleide) specialisten te vinden in de vijver waarin gevist moet worden en dat wordt landelijk hard gevoeld. Er staan veel vacatures open en dan moet de implementatie van de Omgevingswet er nog even bij gedaan worden.

Dit leidt tot de veel besproken en door de meesten wel herkenbare ‘waan van de dag’. Het bureau ligt vol met aanvragen, de wethouder staat aan je bureau en projectontwikkelaars bellen je of je mailbox loopt vol met vragen over de stand van zaken. Zie dan nog maar eens tijd vrij te maken om in een werkgroep te brainstormen over de Omgevingswet en stappen te zetten. De keuze ligt dan toch wel voor de hand? Laat maar even waaien die Omgevingswet. Het gevolg laat zich raden voor de implementatie van Omgevingswet …  deze belandt in de marge.

Een verloren zaak?

Is het dan een verloren zaak? Absoluut niet!! Het vraagt alleen wel om aandacht voor de manier waarop je de gemeentelijke organisatie hierop neerzet. De focus zou moeten liggen op hoe je de interne medewerkers zo goed mogelijk kan benutten op het gebied van de Omgevingswet. Zij zijn namelijk de personen die moeten zorgen voor de borging en de continuïteit binnen de organisatie; de spil in de organisatie dus. Haal als gemeente de juiste mensen binnen (extern of intern). Het is absoluut geen schande om ook op belangrijke functies in het kader van de Omgevingswet externe medewerkers te plaatsen, soms is dit onontkoombaar. Zorg er dan wel voor dat de interne specialisten voldoende tijd hebben om betrokken te blijven bij het implementatietraject. We moeten namelijk niet vergeten dat dit de mensen zijn die er straks écht mee aan de slag moeten gaan wanneer de Omgevingswet, wellicht in 2022, in werking is getreden.

De werkdruk zal de komende jaren zeker niet gaan afnemen. Naast de implementatie van de Omgevingswet spelen er inmiddels ook andere grote maatschappelijke opgaven, zoals de woningbouwopgave en de verduurzaming. Dit legt nog meer druk op de gemeentelijke organisatie. Ga daarom het gesprek aan met de interne medewerkers en maak goed gebruik van de hulp die adviesbureaus kunnen bieden om te komen tot een goede balans binnen de organisatie. Met de juiste persoon op de juiste plek en oog voor een goede tijdsbesteding voor de opgave, is de implementatie van de Omgevingswet zeker geen verloren zaak. Daarnaast moeten we niet uit het oog verliezen dat de geest van de wet ons in de toekomst ook echt zal gaan helpen om tot een goede invulling te geven aan de maatschappelijke opgaven die momenteel spelen. Met de juiste aanpak zijn er mogelijkheden genoeg om de Omgevingswet tot een succes te maken. We moeten niet blijven hangen in de problemen waar we tegenaan lopen, maar juist kijken naar de kansen die de Omgevingswet ons biedt. Pakken die kans!!!

Lees het tweede deel van deze blog over de Inwerkingtreding van de Omgevingswet.

Hulp nodig bij de implementatie van de Omgevingswet? Neem dan contact op met Irma Dekker & Eva Jongsma of kijk voor de mogelijkheden op onze pagina over de Omgevingswet.

Gepubliceerd op aug 3, 2021 en geschreven door:
Guido Duijvestijn

Guido Duijvestijn

Juridisch Adviseur Omgevingsrecht & Adviseur Ruimtelijke Ordening

Blijf op de hoogte en schrijf je in voor de nieuwsbrief

Nieuwsbriefinschrijving