Met de invoering van de Omgevingswet komt het omgevingsplan in de plaats van het bestemmingsplan en regels uit gemeentelijke verordeningen die over de fysieke leefomgeving gaan. Ook de regels uit de erfgoed- of monumentenverordening die gaan over de fysieke leefomgeving moeten dus in 2029 opgenomen zijn in het omgevingsplan. Daarnaast zal ook het gemeentelijke orgaan dat adviseert over (vergunnings)aanvragen voor (rijks)monumenten opnieuw ingesteld moeten zijn vóór invoering van de Omgevingswet. De VNG informeerde hier ook over in haar VNG ledenbrief van 30 september.
Erfgoed in het omgevingsplan; een logische keuze
Beredeneerd vanuit de invoering van de Omgevingswet ligt het opnemen van erfgoed, waar dit de fysieke leefomgeving betreft, in het omgevingsplan voor de hand. Het maatschappelijke doel van deze wet: “het bereiken en in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit, en het doelmatig beheren, gebruiken en ontwikkelen van de fysieke leefomgeving ter vervulling van maatschappelijke behoeften” sluit al nauw aan bij de uitgangspunten van erfgoedbeleid waar ook het in stand houden, beheren, gebruiken en ontwikkelen vaak het uitgangspunt is. Erfgoed als drager van ons collectief geheugen en de identiteit van onze omgeving zou een belangrijke plaats moeten innemen in elke omgevingsvisie en elk omgevingsplan. Erfgoed binnen zijn omgeving en context heeft namelijk vaak een grotere waarde dan erfgoed los van deze context en omgeving. Zo is een boerderijwoning zonder schuren moeilijk te beschouwen in de context van het vroegere functioneren als agrarisch bedrijf. Door het opnemen van erfgoed in het omgevingsplan kan deze context meegenomen worden bij de belangenafwegingen over de voorwaarden die gesteld moeten worden om een initiatief mogelijk te maken.
En de erfgoedverordening?
Nu de focus bij veel gemeenten zal liggen op de invoering van de Omgevingswet en alles wat hiermee samenhangt, wordt er wellicht voorbijgegaan aan het feit dat de erfgoedverordening voor de bescherming van roerend (cultuurgoederen) en immaterieel cultureel erfgoed nog wel regels mag bevatten evenals subsidieregelingen voor gemeentelijke monumenten. Naast het opnemen van de regels over onroerend erfgoed in het omgevingsplan zal dus ook de gemeentelijke erfgoedverordening in ieder geval voor 2029 herbekeken moeten worden. Dit omdat de samenhang tussen het deel dat over de fysieke leefomgeving gaat en de onderwerpen die wel in de verordening blijven staan wellicht verloren dreigt te gaan.
De adviescommissie omgevingskwaliteit; van alle markten thuis
Om alle (ruimtelijke) belangen goed te kunnen afwegen is een onafhankelijk en deskundig advies onontbeerlijk. Gemeenten met rijksmonumenten zijn zelfs verplicht om een adviescommissie in te stellen die minimaal over de rijksmonumenten (met uitzondering van archeologische monumenten) adviseert. De bestaande commissies voor ruimtelijke kwaliteit, welstand en monumenten vervallen. Omdat de wet niet voorziet in overgangsrecht is het zaak dat gemeenteraden deze commissie instellen voor inwerkingtreding van de Omgevingswet.
Het verdient daarnaast de aanbeveling om bij het instellen van deze commissie ook binnen de bredere context van de Omgevingswet goed naar de bevoegdheden en samenstelling ervan te kijken. Erfgoed is meer dan alleen gebouwen en de expertise van een adviescommissie zou dit moeten weerspiegelen door ook over personen met kennis van bijvoorbeeld (cultuur)landschap en natuur te kunnen beschikken. Met name deze thema’s zijn van belang nu het landschap meer en meer onder druk komt te staan onder de uitwerking van andere maatschappelijke vraagstukken zoals energietransitie en de nood aan (makkelijk ontwikkelbare) woningbouwlocaties.
Heeft u vragen over erfgoed onder de Omgevingswet? Neem contact op of vraag het aan expert Niels Vollaard.
Mail of bel ons: welkom@ruimtemeesters.nl of 088 4002800.
