Op weg naar een succesvolle omgevingsvisie

Veel gemeenten zijn er inmiddels druk mee bezig: het opstellen van de omgevingsvisie. Het is één van de verplichte kerninstrumenten van de Omgevingswet. Er zijn maar een aantal eisen voor een omgevingsvisie: het moet de gehele fysieke leefomgeving bevatten, er moet rekening worden gehouden met de milieubeginselen, er moet aan participatie zijn gedaan en het moet voor iedereen digitaal te raadplegen zijn. Verder is het een vormvrij stuk.

In de gemeente Venray is de omgevingsvisie recent vastgesteld als een hamerstuk. Dit ondanks dat de omgevingsvisie behoorlijk veel (fysieke) aspecten bevat en er confrontaties plaatsvinden, vooral in het landelijk gebied, en het dus politiek-gevoelig is. Terugkijkend op het traject zijn er een aantal succesfactoren te ontdekken die ertoe hebben geleid dat er weinig discussie meer heeft plaatsgevonden tijdens de besluitvorming. In deze blog zal ik mijn ervaringen over het tot stand komen van deze visie met jullie delen, zodat je er gebruik van kunt maken bij het opstellen van de omgevingsvisie voor jouw gemeente!

1. Neem je raadsleden mee in de omgevingsvisie van begin tot het eind

Door aan de voorkant een duidelijke startnotitie en een plan van aanpak te maken en te laten vaststellen, kun je de raad elke keer verwijzen naar deze documenten. Zo weten raadsleden aan de voorkant wat ze kunnen verwachten en houden ze hun eigen gekozen ambitieniveau in het oog. Plan voldoende raadsbijeenkomsten in het proces in waarin je de raadsleden kunt bijpraten. Benut de momenten met de raad om ze op de hoogte te houden van de stappen die gezet worden  en ook wanneer er niet veel nieuws te melden is. Zo neem je de raadsleden continu mee in het proces waardoor ze zich zelf ook onderdeel van het proces voelen.

2. Denk goed na over de participatievormen

Het participatieproces is een belangrijk onderdeel voor de draagkracht in de raad. Als de raad ervan overtuigd is dat het voorliggende stuk tot stand is gekomen door te luisteren naar alle belangen en het stuk breed gedragen wordt, is een grote stap gemaakt. Een visie is echter vaak niet concreet. En voor inwoners niet zo uitnodigend om erover mee te denken. Houdt het participatietraject daarom kort en effectief en koppel de resultaten snel terug. En ga daarbij extra in op de onderwerpen die de betreffende doelgroep interessant vindt; richt je bij jongeren bijvoorbeeld vooral op de onderwerpen wonen, winkelen, horeca en sporten terwijl je bij ouderen wat dieper kunt ingaan op de onderwerpen zorg(wonen), gezondheid en veiligheid. Gebruik concrete en herkenbare voorbeelden en probleemstellingen.

3. Zorg dat je alle doelgroepen betrekt

Bij het participatietraject zoals informatie- en inspraakbijeenkomsten zie je vaak alleen de oudere en actieve bewoners deelnemen. Maar juist de groepen die niet komen zijn van belang voor een breed gedragen proces en voor een goede visie. Denk goed na over de manier waarop je hen het beste kunt benaderen. Gebruik hiervoor de bestaande contacten en benader deze doelgroepen in hun eigen, veilige omgeving. Laat bijvoorbeeld de bedrijfscontactpersoon de ondernemers bevragen. En kom via de leraren in contact met de jongeren. Benader deze doelgroepen dan in hun eigen en veilige omgeving, bijvoorbeeld tijdens de pauze op school.

4. Gebruik herkenbare communicatie (beelden)

Maak gebruik van herkenbare beelden. Beelden zeggen vaak meer dan worden en blijven beter bij.  Zo kun je voor kinderen bijvoorbeeld een tekenwedstrijd organiseren, met bijkomend voordeel dat ouders dit ook zien en geïnteresseerd raken. Gebruik dan voor een enquête dezelfde afbeelding als voor de tekenwedstrijd. Zo herkennen mensen dit. En gebruik foto’s van concrete lokale situaties. Mensen worden hierdoor sneller geprikkeld om er iets van te vinden. Laat deze beelden weer terugkomen in het eindresultaat, dan herkennen mensen zich ook in de inhoud.

5. Maak de raadsleden onderdeel van de totstandkoming van de keuzes en van de confrontaties tussen de beleidskeuzes

Een standpunt hebben over een bepaald thema is voor de meeste raadsleden eenvoudig. Het wordt echter ingewikkelder als ze worden gedwongen om te kiezen tussen twee tegenstrijdige ambities. Breng vooraf duidelijk in beeld wat de tegenstrijdigheden in de ambities zijn en wat de gevolgen zijn van de keuze voor één van de opties. Met die informatie dwing je de raadsleden vervolgens om te kiezen. In de discussie volgt dan vanzelf bewustwording van de confronterende thema’s waar we in de ruimtelijke ordening mee te maken hebben. Daardoor wordt er ofwel bewust gekozen voor één van beiden of gezocht naar een oplossing. Uiteindelijk worden er soms andere, maar wel heel bewuste keuzes gemaakt, dan wanneer de thema’s los zouden zijn voorgelegd.

6. Ga op zoek naar het ‘gemeentelijke sausje’

Zorg dat alle inwoners zich duidelijk herkennen in de visie en laat zien dat de visie dus ook echt specifiek voor de eigen gemeente is. Beleidsstukken zijn vaak erg algemeen. Besteed daarom veel aandacht aan de specifieke problematieken waar de gemeente mee te maken heeft en houdt de regionale en landelijke problematieken duidelijk uit elkaar. Laat de gemeentevisie terugkomen in de omgevingsvisie.

7. Gebruik een toegankelijke vorm voor de omgevingsvisie die past bij de inwoners

Zorg dat de omgevingsvisie makkelijk te vinden en te begrijpen is. Denk goed na welke vorm er past bij de inwoners. Je ziet dat er in de communicatie bij gemeentes een verschuiving gaande is van analoog (via het gemeenteblad) naar digitaal. Indien de gemeente al meerdere digitale kanalen gebruikt (social media, een goed bijgewerkte en geüpdatete gemeentesite) kun je hier op doorgaan.

Omdat een omgevingsvisie vormvrij is, kun je de visie dus bijvoorbeeld ook in de vorm van een website maken. Hierdoor is de visie voor iedereen overal en altijd toegankelijk. Vergeet daarbij echter niet rekening te houden met blinden/slechtzienden en digibeten. Tijdens de totstandkoming kun je de website ook telkens wat verder vullen. Zo kunnen inwoners het proces mee volgen. Daarnaast heeft een website als voordeel dat het eenvoudige taal bevat, waardoor het geen technisch stuk wordt. En tot slot, kijk of je website straks goed kan aansluiten op het landelijke digitale stelsel Omgevingswet.

8. Beschouw de omgevingsvisie als levend document

De omgevingsvisie is vastgesteld, maar het proces is nog lang niet af. Sterker nog: het begint nu pas. De keuzes voor de ambities vragen om een concrete uitwerking. Hoe gaan we dit allemaal realiseren? En wat betekent dat voor iedereen? Wat staat er tegenover? Dit breng je in kaart door duidelijke vervolgstappen te formuleren en daarbij aan te geven wie je daarbij gaat betrekken en wanneer je draagvlak creëert voor de beleidskeuzes in de visie. Vergeet daarbij ook de monitoring niet! Een omgevingsvisie kan een ‘levend document’ zijn. Door regelmatig een evaluatie te houden en in te plannen dat er een mogelijkheid is tot een herziening. Op deze manier kunnen ontwikkelingen continu meegenomen worden.

Een succesvolle omgevingsvisie is een up-to-date toekomstvisie ván en dóór iedereen.
Benieuwd naar een vastgestelde omgevingsvisie? Kijk op omgevingsvisie.venray.nl

Hulp nodig? Bij Ruimtemeesters hebben we experts op het gebied van ruimtelijke ordening en kunnen we elk vraagstuk van advies voorzien. Neem contact op om de mogelijkheden te bespreken.

Gepubliceerd op feb 1, 2022 en geschreven door:
Ruimtemeesters

Ruimtemeesters

Blijf op de hoogte en schrijf je in voor de nieuwsbrief

Nieuwsbriefinschrijving